Przyrodnicze skarby Polski uznawane są za wyjątkowe, szczególnie na tle przyrody Europy zachodniej. Dzięki temu, że Polska jest krajem nizinnym i znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, a rozwój ekonomiczny przebiegał tu znacznie bardziej powoli niż w krajach zachodnioeuropejskich, może się ona szczycić ogromną różnorodnością krajobrazu i bogactwem biocenoz.
Szata roślinna Polski posiada cechy charakterystyczne dla całego kontynentu europejskiego. Obecny stan flory obejmuje ponad 2300 gatunków roślin naczyniowych, ok. 600 gatunków mchów, ponad 1500 gatunków porostów oraz 250 gatunków wątrobowców. Większość gatunków naczyniowych roślin ma charakter „przechodni”, co stanowi ok. 60 % wszystkich roślin. Około 40 % gatunków ma w Polsce granicę występowania, m.in. lipa szerokolistna, modrzew europejski, topola czarna, buk, jawor, klon polny, dąb bezszypułkowy, wrzosiec bagienny, jarząb szwedzki, jak również brzoza karłowata, czy wierzba japońska. Można również spotkać kilka, choć niewiele, gatunków śródziemnomorskich i gatunków endemicznych. Te ostatnie występują przede wszystkim na terenach górskich; np. w Karpatach rośnie wielichna szlachetna i świetlik bezostny, na Babiej Górze okrzyn jeleni, w Pieninach, przypominający chryzantemę, złocień Zawadzkiego, a w Karkonoszach pojawiają się gatunki z rodzaju jarząbków.
W pozostałej części kraju zaobserwowano ok.15 gatunków endemitów, np. modrzew polski, brzozę czarną czy brzozę ojcowską. Niektóre gatunki endemitów mają charakter reliktowy np. ostróżka tatrzańska, goździk leśny, skalnica tatrzańska, różanecznik żółty i limba.
Lilia (01)
Lasy zajmują jedynie 28 % powierzchni kraju. Pierwotnie przeważały w Polsce lasy liściaste, ale w ramach powojennego zalesiania kraju sadzono głównie drzewa iglaste. Dlatego większość polskich lasów to lasy iglaste porośnięte głównie sosną (aż 70 %) i świerkiem. Na terenie Polski zachowały się ponadto lasy mieszane, czyli lasobory. I tak pojawiają się lasy mieszane z sosną, dębami, brzozami, świerkami, jodłami, porośnięte bogatym krzewostanem. Lasy liściaste z domieszką jodły lub z domieszką modrzewia występują na suchych terenach i charakteryzują się bogactwem takich drzew jak buk i lipa oraz bujnym krzewostanem i obfitością ziół. Brzegi rzek i jezior porastają lasy łąkowe, składające się z olch, topoli, wierzb, wiązów i jesionów, a na torfowiskach występują olsy i szczególnie malownicze wierzbowe zarośla. W wyższych partiach gór można podziwiać niskopienne lasy iglaste. Do polskich skarbów przyrodniczych należą długowieczne dęby i cisy, które liczą nawet 1000 lat, a także stare lipy, które kiedyś sadzono licznie na wsiach. Najstarszy polski wiąz i jesion, liczące ponad 400 lat, należą do najbardziej okazałych w Europie.
Białowieski Park Narodowy (02)
Na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO został wpisany Białowieski Park Narodowy, będący ostatnim fragmentem ogromnej puszczy, jaka przez tysiącem lat pokrywała większość nizinnych terenów Europy. Z kolei region Biebrzy jest największym i najlepiej zachowanym skupiskiem bagien w Europie, ma wyjątkową wartość przyrodniczą, gdyż jest obszarem niemal nietkniętym przez cywilizację. Ewenementem w całej Europie jest zbiorowisko roślin i drzew Poleskiego Parku Narodowego, które są charakterystyczne dla tundry.
Biebrza (03)
Fauna Polski jest niezbyt różnorodna i obejmuje ok. 33 tysięcy gatunków zwierząt. Większość z nich stanowią zwierzęta rozprzestrzeniające się łatwo i szybko, zamieszkujące całą umiarkowaną strefę Eurazji, jak lin i karp, ropucha szara, padalec i zaskroniec, zięba, kaczka krzyżówka i jastrząb, wiewiórka pospolita, zając szarak, sarna i jeleń szlachetny. Liczba endemitów wynosi ok. 36 gatunków, a reliktów 38. Przez Polskę przebiegają granice występowania wielu gatunków zwierząt np. zająca bielaka, dzięcioła trójpalczastego, orzechówki, słowika szarego i jeża wschodniego. Na północnym wschodzie spotyka się zwierzęta charakterystyczne dla tundry i tajgi, takie jak puszczyk uralski i puszczyk mszarny, zając bielak czy łoś. Na obszarach południowo- wschodnich żyją zwierzęta charakterystyczne dla fauny stepów czarnomorskich, np. chomik, suseł perełkowaty, tchórz stepowy. Faunę południową i wschodnią reprezentują m.in. ptaki: polująca na owady żołna oraz pustułeczka, wąż Eskulapa i ślimak winniczek białawy.
W Polsce można spotkać kilka gatunków zwierząt wymarłych w innych częściach Europy. Najstarsze edykty, ustanawiające ochronę rzadkich gatunków zwierząt np. bobra, żubra i tura, wprowadzili pierwsi władcy Polski już w XI wieku. Choć obecnie tur jest zwierzęciem wymarłym w Polsce, za to populacja żubra, największego żyjącego ssaka europejskiego, została przywrócona z dużym sukcesem w Lasach Białowieskich. Przywrócono również populację rzadkiego gatunku kucyka. Na nowo na ziemiach polskich ja zadomowiły się również bobry. Liczba populacji tych ostatnich zwiększyła się z 1000 do 2000 osobników w przeciągu ostatnich 20 lat.
Żubry (04)
Wilki i niedźwiedzie zamieszkują wyższe partie gór, a ponad tuzin rysiów rezyduje w Puszczy Kampinoskiej. Łosie, jelenie, kozice licznie pojawiają się na terenach blisko jezior.
Ale przede wszystkim Polska jest „krajem bocianów”, gdyż jedna czwarta populacji światowej tego ptaka gnieździ się na terenach pomiędzy Odrą a Bugiem. Ornitolodzy szacują całkowitą liczbę bocianów w Polsce na ponad 40 tysięcy sztuk. Przedstawicielami ryb w Polsce są gatunki łososia, pstrąga i karpia zamieszkujące jeziora i strumyki w głębi kraju.
Polski bocian (05)
Mapa parków narodowych i krajobrazowych w Polsce (06)
Polska jest jednym z krajów przodujących w dziedzinie ochrony przyrody. Wyróżnia się sześć głównych form ochrony przyrody w Polsce: park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunku, ochrona indywidualna np. pomników przyrody (drzew, skał, głazów narzutowych itp.), stanowisk dokumentacyjnych (miejsc o znaczeniu naukowym), zespołów przyrodniczo - krajobrazowych (fragmentów krajobrazu przyrodniczego i kulturowego chronionych ze względu na szczególne walory estetyczne ), użytków ekologicznych (niewielkich pozostałości naturalnych ekosystemów – oczek wodnych, kęp drzew, torfowisk, wydm, starorzeczy itp.).
Rośliny i zwierzęta w Polsce zostały objęte ochroną w 23 parkach narodowych, ok. 120 parkach krajobrazowych i ponad 1200 rezerwatach przyrody, przez co obszar chroniony stanowi prawie 1/3 powierzchni kraju. 8 parków narodowych: Słowiński, Białowieski, Kampinoski, Babiogórski, Karkonoski, Tatrzański, Bieszczadzki i Poleski zostało wpisanych na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO.
Chroniony obszar w Polsce
Year |
In sq. km |
% of the territory |
1990 |
60731 |
19,4% |
1995 |
81461 |
26,1% |
1999 |
101588 |
32,5% |
2000 |
101638 |
32,5% |
źródło: Centralne Biuro Statystyki
Rysunek wykonany przez ucznia szkoły średniej (07)
Kilkadziesiąt lat krótkowzrocznej polityki komunistycznej doprowadziło do katastroficznego stanu polskiego środowiska przyrodniczego. Polski rząd komunistyczny nieprzyzwoicie zaniedbywał środowisko, koncentrując się głównie na rozwoju ciężkiego przemysłu i niekontrolowanej eksploatacji naturalnych zasobów. W ten sposób Polska stała się jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów w Europie. Badania przeprowadzone po roku 1989 wykazały, że jakość wody, powietrza, gleby i lasów obniżyła się dramatycznie, szczególnie wokół centrów przemysłowych na Śląsku i w okolicach Krakowa.
Aby skutecznie stawić czoło obecnym problemom zanieczyszczenia środowiska, trzeba mieć na uwadze skalę tego zjawiska.
W skali globalnej Polska zmaga się ze zmianą klimatu, zmniejszaniem się warstwy ozonowej, jak również, zanieczyszczeniem urbanistycznym. Masowa emisja dwutlenku węgla, metanu oraz innych gazów cieplarnianych powoduje zmiany klimatyczne. Zjawiska te już zanotowano w Polsce. Temperatura wzrosła przeciętnie z 0,2 do 0,6 oC. Nie tylko rozmieszczenie opadów zaczęło się zmieniać, ale również anomalie pogodowe stają się coraz częstsze. Poziom wody w Morzu Bałtyckim już podniósł się o 10 cm i ciągle rośnie. Kolejnym problemem globalnym dotyczącym Polski jest zmniejszanie się zawartości ozonu w stratosferze skutkiem zanieczyszczenia, wynikającego z działalności człowieka. Chemikalia, uszczuplające warstwę ozonową, zwiększają niebezpieczeństwo przenikania promieniowania UV na powierzchnię Ziemi. To z kolei ma szkodliwy wpływ na ludzkie zdrowie, zaburza ekosystemy przyrodnicze i wydajność upraw, również przyczyniając się znacznie do zmiany klimatu.
Pomimo postępu w kontrolowaniu zanieczyszczania lokalnego powietrza i wody, obszary miejskie w Polsce wciąż borykają się z problemami zanieczyszczeń środowiska. Problemem w dużych miastach jest zanieczyszczenie powietrza, zagrożenie hałasem i liczne korki ulicznie. Ponadto życie mieszkańców miast pochłania ogromne ilości zasobów, w wyniku czego jeszcze większe ilości odpadów są wytwarzane, wyrządzając szkodę środowisku naturalnemu. Zanieczyszczone powietrze, bądź to spalinami samochodowymi, bądź działalnością przemysłową, wpływa na zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych, a wraz z nieuporządkowanym składowaniem odpadów stanowi poważne zagrożenie dla życia ludzkiego. Ponadto zmniejsza się obszar zieleni na terenach miejskich przez przeznaczanie go na cele komercyjne, a wraz z pogarszającym się stanem budynków, infrastruktury i degradacji miejskiego krajobrazu jakość życia w miastach ubożeje.
Odkąd Polska przeszła transformację z kraju rolniczego na kraj przemysłowy, powstało wiele aglomeracji, więc w Polsce problem ten się nasilał. Woda w większości polskich miast jest wątpliwej jakości i mimo wielu zabiegów oczyszczania jej, jest poniżej europejskiego standardu. Wzrost sprzedaży samochodów, a z drugiej strony zły stan dróg w Polsce, powodują notoryczne korki, czego następstwem jest emisja niebezpiecznych gazów. W dodatku usytuowanie miast polskich w dolinach sprzyja powstawaniu permanentnego smogu.
Regionalnymi zagrożeniami występującymi w Polsce są zakwaszenie i eutrofizacja. Odkładanie się związków siarki i azotu, które są produktami ubocznymi spalania się paliwa kopalnianego, pochodzącego z przemysłu energetycznego, transportu czy nawożenia mineralnego, przyczynia się do zakwaszania gleby i wód powierzchniowych. Zjawisko to ma szkodliwy wpływ na ekosystemy oraz jakość i wydajność uprawy. Całkowity depozyt trującej siarki szacuje się w Polsce na ok. 10 – 13 kg/ha na terenach nizinnych i ok. 27 kg/ha w górach. Choć Polska jest zarówno źródłem, jak i ofiarą zanieczyszczenia powietrza w Europie, to w kwestii zanieczyszczenia wody stoi na czele statystyk. Duże ilości dwutlenku siarki przemieszczają się nad Polskę z Niemiec i Czech, która z kolei emituje dalsze pokłady nad republiki byłego Związku Radzieckiego. Jeśli chodzi o tlenek azotu, to Polska ma niewielki udział w zanieczyszczaniu sąsiadujących państw tym związkiem. 80 % emisji dwutlenku azotu nad Polską pochodzi również z Niemiec i Republiki Czeskiej. Ewidentna szkoda wyrządzona lasom na skutek zakwaszenia jest szczególnie duża na terenach w pobliżu granicy z Niemcami i tzw. Czarnego Trójkąta, obszaru, gdzie Polska graniczy z Niemcami i Czechami. Sytuacja poprawiła się po roku 1989, szczególni, na skutek redukcji emisji gazów we wschodnich Niemczech. Do roku 1995 zjawisko to było odpowiedzialne za 40 % umierających lasów. Na szczęście, od tego czasu stan lasów zaczął się w Polsce poprawiać.
Innym ważnym regionalnym problemem, który Polska dzieli z Europą, jest eutrofizacja . Jest to proces stopniowego wzbogacania zbiornika wodnego w substancje pokarmowe wskutek wzmożonego ich dopływu, szczególnie w postaci związków azotu. W konsekwencji prowadzi to do bujnego wzrostu danej roślinności wodnej, gwałtownego rozwoju populacji glonów i sinic. Skutkiem obumierania glonów, które zużywają duże ilości tlenu, jest zanik życia w zbiorniku wodnym. Obecnie proces ten jest wzmożony zarówno poprzez stosowanie nawozów mineralnych i naturalnych, które spływają z pól, jak i poprzez zwiększenie się ilości ścieków i odpadów pochodzącymi z działalności człowieka. Stan polskich jezior jest podobny do stanu jezior w Anglii, Walii, Hiszpanii, Rumunii, Danii i Holandii. Niemniej jednak w polskich rzekach notuje się ogromne nagromadzenie się fosforu, którego połowa pochodzi ze ścieków zawierających detergenty.
Do lokalnych problemów Polski należą zasolenie i zanieczyszczenie terenów wiejskich. Zjawisko zasolenia jest to nagromadzenie się rozpuszczalnej soli w warstwie gleby na skutek złej gospodarki zasobami. Sól, stosowana zarówno w warunkach domowych, jak i w przemyśle, rozpuszczona w wodzie przedostaje się do ścieków, które z kolei są oczyszczane, a woda pochodzącą z nich, powtórnie używana, zawiera więcej soli, co wzmaga ogólny proces zasolenia. W Polsce przede wszystkim górnictwo przyczyniło się do zasolenia poprzez wypompowywanie wód podziemnych z kopalni. Ogromne zasolenie polskich rzek, szczególnie Wisły i Odry, stanowi znaczne zagrożenie dla całego środowiska wodnego w kraju, uniemożliwiając użycie tak ogromnych zasobów wodnych i zanieczyszczając przyległe tereny. Zasolenie wpływa na zbiór upraw, redukuje produktywność gleby i ogranicza potencjalne użycie wód gruntowych.
Jednym z największych problemów zagrażających środowisku w Polsce jest najprawdopodobniej zanieczyszczenie terenów wiejskich. Rozwiązanie tej kwestii nie jest łatwe ze względu na specyficzną infrastrukturę rolnictwa. Produkcja rolna od wielu lat pozostaje na tym samym poziomie. Słaba wydajność, małe powierzchnie gospodarstw, przy wysokim procencie ludności zatrudnionych w tym sektorze, decyduje o niskim standardzie życia na tych terenach. Niestety, przekształcanie infrastruktury rolnictwa przebiega bardzo powoli. Problemy takie jak wydobywanie wód gruntowych, zawierających związki azotu, bez odpowiedniego systemu wodociągowego i odpowiedniego systemu kanalizacji, powodują zagrożenie dla wód gruntowych, powierzchniowych, gleby i upraw. W dodatku silnie odczuwa się brak odpowiedniej gospodarki składowania odpadów na wsiach. Jest wiele wsi pozbawionych jakichkolwiek śmietnisk komunalnych, więc ludzie tworzą nielegalne śmietniska na własny użytek, niszcząc pobliskie ekosystemy. Używanie nawozów mineralnych bez przygotowania specjalistycznego również przyczynia się do destrukcji środowiska.
Polska przekształciła znacznie swoją politykę środowiskową w momencie radykalnych przemian ustroju, a potrzeba ochrony środowiska została wpisana w Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej. Artykuł 5 stwierdza, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), ustala także, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m. in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Również obarcza władze publiczne odpowiedzialnością za wspieranie inicjatyw obywatelskich, mających na celu ulepszanie stanu środowiska (art. 74) . Z kolei artykuł 8 wymaga od każdego obywatela dbania o środowisko i nakłada na niego odpowiedzialność za jakąkolwiek wyrządzoną szkodę przyrodzie.
Podstawą ekologicznej polityki rządu jest regularnie aktualizowany dokument „Polityka Ekologiczna Państwa”. Ostatni dokument – „II Polityka Ekologiczna Państwa” – wyznacza strategiczne cele w kwestii ochrony środowiska do 2010. Następującymi priorytetami są:
Polska przyjęła całość acquis communautaire dotyczącego środowiska w momencie wstąpienia do Unii Europejskiej. Niemniej jednak wynegocjowała kilka okresów przejściowych, dotyczących wdrożenia pewnych przepisów prawnych, gdyż ich realizacja w najbliższym czasie oznaczałaby ogromne nakłady finansowe. Oprócz tego Polska podpisała bilateralne umowy z krajami sąsiadującymi w kwestii ochrony wód granicznych.
W ten sposób potrzeba rozwoju zrównoważonego, czyli osiągnięcia równowagi pomiędzy społecznym, gospodarczym, technicznym rozwojem, a ochrona środowiska została ustanowiona priorytetem polityki państwa. 11 % obszaru Polski jest uznawane za obszar totalnie zdegradowany środowiskowo, a ok. 27 % pozostaje w swojej niezmienionej formie przyrodniczej. Taka sytuacja wymaga zróżnicowanego zdecentralizowanego podejścia do kwestii ochrony środowiska w Polsce.
Bardziej szczegółowe wytyczne dotyczące narodowej polityki środowiskowej to:
W okresie radykalnych przemian z systemu centralnego planowania na system wolnorynkowy rząd miał nie lada zadanie pogodzenia rozwoju gospodarczego z kwestiami ochrony środowiska. Reformy rynkowe, takie jak zniesienie kontroli cen surowców i dotacji państwowych, prywatyzacja przemysłu i zagraniczne inwestycje wraz międzynarodową konkurencją wprowadzały nierzadko nowoczesne metody i technologię. W rezultacie wiele niewydajnych zakładów, które nierzadko zanieczyszczały środowisko, zostało zamkniętych. Ponadto rząd wprowadził różnorakie instrumenty ekonomiczne, np. grzywny za zanieczyszczanie, które obligowały producentów to inwestowania pod względem ochrony środowiska i przynosiły rządowi fundusze na polepszenie stanu środowiska. Na początku liczne firmy napotykały trudności we wdrażaniu takiej polityki ekologicznej. Często nie miały doświadczenia w tej dziedzinie i musiały stawić czoło silnej konkurencji, tak aby redukować koszty. Chociaż dużo firm wprowadziło politykę zrównoważonego rozwoju, wiele przedsiębiorstw, szczególnie fabryk, wolało ponosić kary finansowe niż inwestować w odpowiednie kosztowne wyposażenie. Wciąż gospodarka zasobami przyrodniczymi jest daleko w tyle za unijnymi wymogami, na skutek zwiększającej się liczby sektorów przemysłu, który jest coraz bardziej materiało i energochłonny. Ponadto, wraz z podnoszeniem się standardu życia, społeczeństwo nabiera konsumpcyjnych nawyków, które okazują się szkodliwe dla środowiska. Zauważono również, że niektóre firmy inwestujące w Polsce koncentrują się tylko na powiększaniu swoich dochodów, lekceważąc całkowicie kwestie ochrony środowiska. Obecnie wprowadza się projekty skierowane na redukcję nakładu naturalnych zasobów potrzebnych do wyprodukowania produktu albo świadczenia usługi na wszystkich etapach procesu produkcyjnego i konsumpcyjnego. Podnoszenie świadomości obywateli, producentów i konsumentów wydaje się być podstawowym czynnikiem.
Wszystkie te czynniki zainicjowały współpracę przedstawicieli prywatnego i państwowego sektora produkcyjno-usługowego w postaci różnych form stowarzyszeń biznesowych, skupiających się na kwestiach środowiskowych. Takie działania tworzą pole do rozważania pomysłów i doświadczeń w zakresie ochrony środowiska w aspekcie gospodarczym.
Ruch ekologiczny w Polsce ma na celu utrzymanie właściwych ekologicznych standardów i wpływanie na publiczne decyzje i politykę, jak również na nawyki społeczeństwa. Niezależne organizacje ekologiczne pojawiły się dopiero po upadku komunizmu. W 1989 roku wiele organizacji pozarządowych i nieformalnych grup ruchu ekologicznego powstało spontanicznie, mobilizując lokalną społeczność do ochrony natury i protestowania przeciwko irracjonalnym decyzjom władz na różnym szczeblu. Obecnie istnieje ok. 1000 organizacji zaangażowanych w ochronę środowiska i promowanie zrównoważonego rozwoju (np. fundacja Nasza Ziemia, która koordynuje ruch „Sprzątajmy Świat”, Społeczny Instytut Ekologiczny, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Obywatelski Ruch Ekologiczny) ponad 60 organizacji uczestniczy również w pracach komisji Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz w działaniach wdrażania różnych ekologicznych przedsięwzięć, często będąc ich inicjatorem. Główne organizacje pozarządowe to Polski Klub Ekologiczny, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Biuro Obsługi Ruchu Ekologicznego. Uczestnictwo ruchu zielonych w politycznym życiu nie odniosło pożądanego sukcesu. Chociaż istnieje wiele partii politycznych zarejestrowanych, żadnej z nich nie udało się zdobyć odpowiedniej liczby miejsc w Sejmie, aby móc wpływać na decyzje polityczne.
W ostatnich latach na skutek ekonomicznego wzrostu zanotowano zwiększenie się odpadów komunalnych w Polsce. Przeciętny obywatel produkuje ok. 300 kg odpadów rocznie. Mimo iż znaczne ulepszona została gospodarka odpadami na szczeblu państwowym i samorządowym, to niestety indywidualni obywatele mają dość ograniczona świadomość w tej kwestii. Pomimo różnych form promocji i programów edukacyjnych na temat gospodarowania odpadami przeprowadzanych na terenie całego kraju, przeciętny mieszkaniec nie zdaje sobie sprawy, że to on ponosi odpowiedzialność za swoje śmieci. Wiele organizacji i szkół organizuje lub bierze udział w wydarzeniach publicznych, takich jak koncerty, targi uliczne i tym podobne, promujących zagadnienia związane z ochroną środowiska. . Samorządy lokalne podejmują próby edukowania społeczności np. jak można efektywnie zagospodarować odpady, czy na temat recyklingu, także organizują zbiórki śmieci czy materiałów wtórnego użycia, udostępniają darmowe wysypiska jak również przeprowadzają liczne wykłady. Niemniej jednak, większość prób zmobilizowania społeczeństw np do segregowania śmieci, nie przyniosła zadowalających efektów. Niestety, pod tym względem polskie społeczeństwo jest daleko w tyle za zachodnimi Europejczykami. Po tym, jak Polacy poczuli wolność wyboru spośród ogromu dóbr, których im brakowało przez długi czas, często kuszeni przez kolorowe opakowania konkurencyjnych towarów, szczęśliwi konsumenci nie zadają sobie trudu, aby pomyśleć, co się dzieje z tymi wszystkimi opakowaniami, butelkami, puszkami, kartonami i w ten sposób produkują tony śmieci. Podniesienie poziomu świadomości i zrozumienia ekologicznych problemów, pociągających za sobą zmianę w sposobie zachowania i stosunku polskich obywateli wobec środowiska naturalnego, wydaje się być naglącym i trudnym problemem na chwilę obecną.
Ochrona środowiska w Polsce: http://www.poland.gov.pl/?document=306
Statystyka: http://www.nationmaster.com/country/pl/Environment
Ministerstwo Ochrony środowiska: http:/ /www.mos.gov.pl
Ruch zielonych w Polsce: http://www.europeangreens.org/peopleandparties/members/poland.html
Obszary i gatunki chronione w Polsce: http://www.gridw.pl/raport_p/raport97/caly/4.htm
Kwestia Energii w Polsce: http://www. gridw.pl/raport_p/raport97/caly/4.htm